Rood geaderde kraters, een zwembad in een grot, een eiland aan je voeten of een rijtje zandputten met een muurtje erachter. Is dat kunst of natuur? Een veel gestelde vraag op Canarisch eiland Lanzarote, met dank aan eilander César Manrique. Ga mee naar La Isla Diferente.
De kleine parkeerplaats en onopvallende opening in de rots beloven… eigenlijk niets. Maar zodra we de kassa van Mirador del Río voorbij zijn vallen de monden open. Voor ons ontvouwt zich een panorama zo weids als je dat zelden met het blote oog ziet. Met als blikvanger het eiland La Graciosa, zijn haventje, kraters en zustereilandjes. Direct voor ons stort de bergwand zich 480 meter omlaag en mondt uit bij roze vlekken, die horen bij een oude zoutpan.
Groene luiken
De schepper van deze sensatie is César Manrique (1919-1992), de Lanzaroter kunstenaar die hier een oude observatiepost vormgaf als kunstwerk. En hij deed nog meer voor zijn eiland. Manrique zag in de jaren 1960 dat toerisme de oplossing was voor het verarmde Lanzarote, maar wilde voorkomen dat het eiland ten prooi viel aan massatoerisme.
Mede dankzij hem ontbreken elektriciteitsmasten en schreeuwerige reclameborden in het straatbeeld. Het landschap wordt hoogstens verfraaid met stijlvolle uithangborden en kunst. En de eilanders wonen in traditionele witte huizen met groene luiken. Zelfs de grote badplaatsen Puerto del Carmen en Playa Blanca ogen stijlvol. Maar voor het echte eilandgevoel logeer je toch best in een dorp of stadje, tussen de lokale bevolking. Zoals het kleine Yaiza, met zijn villa’s en boerderijen, overschaduwde pleintjes en gemoedelijke dorpssfeer.
Kunst en Hilario
’s Ochtends ontbijten we er in Casa de Hilario met uitzicht op vulkanen en de zee. En aan het eind van de middag kopen we wijn en hapjes bij de lokale kruidenier, om vanaf een ligbed op het bordes sterren te kijken. Ook hier is de kunst voor het grijpen. Eigenaar José nodigde kunstenaars uit voor de inrichting van zijn historische boerderij en elke kamer ziet er anders uit. Van moderne schilderijen in primaire kleuren tot rijk versierde Japanse prenten en chinoiserieën. “Ik wilde niet zomaar een hotel bouwen”, vertelt hij. “En deze invalshoek past echt bij de sfeer van het eiland.” Ook in de hoteltuin treffen we kunst. Naast het zwembad prijkt een muurschildering over de naamgever van het hotel: de kluizenaar Hilario die, zo gaat het verhaal, aan de voet van de Vuurbergen een vijgenboom plantte en de bladeren plukte om zijn dromedaris te voeden.
In een karavaantje
De Vuurbergen van Hilario, net buiten Yaiza, vormen als Nationaal Park Timanfaya de populairste attractie van Lanzarote. Een voorproefje daarvan zien we langs de weg naar de ingang. Bij een parkeerplaats stoppen groepen toeristen om een tochtje te maken op de rug van een dromedaris. In een karavaantje gaat het bergopwaarts, om na de eerste heuvel weer terug te keren. Dat je dit op een Spaans eiland kunt doen is minder vreemd dan het lijkt. Lanzarote ligt een paar honderd kilometer van de Sahara en van oudsher ploegden de boeren hun akkers met hulp van een dromedaris.
Fotogeniek geweld
De Vuurbergen doen verder in niets denken aan die Sahara. Als we dwars door de zwarte lavazee en tussen bruine, rode en groene kraters naar het hart van het park rijden, wanen we onszelf eerder op de maan. Of ergens waar een natuurramp plaats vond. Dat laatste blijkt te kloppen: “Plotseling barstte de aarde open, een gloeiende stroom lava vloeide als water naar het noorden, stolde rap, werd taai als honing en vertraagde zijn gang. In een oogwenk verwoestte de gloeiende massa de dorpen in het dal. Toen as en rook de hemel bedekten en de zon verduisterden, sloegen de inwoners op de vlucht.” Aldus de pastoor van Yaiza op 1 september 1730. De erupties die op die dag begonnen, hielden maar liefst zes jaar aan. Tientallen vulkanen spuwden vuur en het kabaal was 250 kilometer verder op Tenerife te horen.
Geisers en vuur
Een derde van Lanzarote is sindsdien bedekt met lava, soms wel vier meter dik. De laatste uitbarsting was in 1824, maar nog altijd borrelt het onder het aardoppervlak. Parkwachters demonstreren dit door koud water in een gat in de grond te gieten, dat als een geiser terug spuit. Een droge tak wordt in een aardspleet gestoken en vat vlam. Vanwege dat gevaar en omdat de natuur kwetsbaar is, mogen we het park alleen dieper in met een gids of per bustour. Jammer, maar begrijpelijk. En zeker niet te missen, want tijdens de excursie zien we het spectaculairste en meest onaardse deel van het park: een ingestorte krater, gekloofde en verbrande bodem en het epicentrum van de uitbarstingen. El Diablo, het door César Manrique ontworpen duivelsbeeld, is een goed gekozen mascotte van het park!
Tussen de wolfsmelk
Na afloop van de busrit rijden we naar de kust, waar wandelpad Ruta del Litoral de enige mogelijkheid is om Nationaal Park Timanfaya ook zelfstandig te verkennen. We parkeren de wagen aan de zuidelijke rand van het park en wandelen door de lavazee naar het ‘eiland’ El Mojón. Deze strook land bleef destijds gespaard en ziet groen van de zoete wolfsmelk. Een sintelpad voert ons dicht langs de zee. We zien weinig andere wandelaars en horen alleen het bulderen van de golven. Na al dat natuurgeweld van vandaag ervaren we dit als een heerlijk, geruststellend geluid.
Wijnstokken als kunstwerk
En dan is het tijd voor wijn. Lanzarote heeft een heus wijngebied, met wijnroute, bodega’s en proeverijen. De route is eenvoudig te volgen want bijna alle wijngaarden van La Geria bevinden zich langs de LZ30 tussen Uga en Mozaga. Aan beide zijden van de weg zien we een ongewoon landschap van korrelig zwarte aarde omhoog golven, vaak opgedeeld in kuilen met één wijnrank. Deze kuilen zijn afgezet met lage stapelmuurtjes om de wind te keren. La Geria oogt als een kunstwerk, maar César Manrique heeft niets van doen met het ontwerp. In het wijnmuseum van bodega El Grifo leren we hoe gewassen kunnen groeien in zo’n droog landschap: het lavazand houdt de dauw en het zeldzame regenwater vast en drenkt zo de struik.
Wijnwandelen
De druiven leveren frisse en wat mineralig smakende wijnen op, waarvan we er in het museum met ons toegangskaartje zes mogen proeven. En daar komt de kunstenaar toch om de hoek kijken. Manriques surrealistische kunst doet het prima op de etiketten. Tussen de wijnvelden door wandelen we de heuvels in om de kuilen te bewonderen tegen het decor van de Vuurbergen. We drinken wijn op het terras van bodega El Chupadero en genieten er bij kaarslicht van een tapasmaaltijd. El Chupadero maakt zelf geen wijn, maar schenkt een aantal lokale soorten. Zo kunnen we nog meer smaken vergelijken en bedenken welke merken in de bagage mee naar huis mogen.
‘Nutteloze grond’
In het noorden van Lanzarote bezoeken we de bekendste werken van César Manrique: zijn huis en de door hem gecreëerde fantasiegrot in een deels ingestorte lavatunnel. Hoewel we bij onszelf enige Manrique-moeheid bespeuren, zijn we toch onder de indruk van het huis dat hij in Tahiche bouwde onder een lavaveld. De kunstenaar stuitte er eens op een vijgenboom die uit een lavatunnel groeide. Hij vroeg de landeigenaar, die het stuk grond zelf nutteloos achtte, of hij er een huis mocht bouwen. Dat mocht en het resultaat is een ondergronds, wit geschilderd gangenstelsel dat voert langs kamers met lavamuren, daglicht van boven en een zithoek rond de vijgenboom.
Wereldwonder?
Er is zelfs een zwembad: wit met ronde hoeken en blauw water, waar je zo in wil springen. Op de bovenverdieping kijk ik door het raam naar het lavaveld en besef hoe visionair de kunstenaar was. Het ziet er inderdaad ‘nutteloos’ uit. Een vergelijkbaar project voerde Manrique uit langs de kust bij Arrieta. Hier schiep hij in enkele opeenvolgende tunnels Jameo del Agua: restaurants met knusse zitjes en een dansvloer, een donkere poel waarin bijna uitgestorven albino-kreeften leven, een ’tropisch’ zwembad en een auditorium. Toen actrice Rita Hayworth er eens kwam dineren, sprak zij van het ‘achtste wereldwonder’.
Liever wandelen
De oude eilandhoofdstad Teguise toont ons de traditionele architectuur die César Manrique zo graag wilde behouden op Lanzarote. Een charmant stadje, met verkeersluwe kasseienstraatjes, elegante huizen en intieme pleintjes. Veel panden zijn gerestaureerd en herbergen nu restaurants en winkeltjes. Het is levendig druk, maar we vinden er altijd een vrij tafeltje op een terras. “Moet je eens op zondag komen”, lacht de ober van La Cantina, waar we neerstreken voor een lunch van Canarische aardappelen, geitenkaas en pittige paprika’s. “Dan komt heel Lanzarote hier voor de weekmarkt en puilen de restaurants uit. Echt gezellig.” Klinkt leuk, maar wij gaan zondag liever wandelen in de ‘onaardse’ natuur van Lanzarote. Die is anders dan wat we ooit zagen en maakt Lanzarote echt bijzonder. La Isla Diferente. De eilanders zeiden het zelf al.
Nog meer Manrique
● grotten in een bergwand bij Nazaret herbergen restaurant LagOmar. Manrique ontwierp het als woonhuis voor filmster Omar Sharif, maar die vergokte dat huis vervolgens (www.lagomar.es).
● toen het te druk werd in Tahiche verhuisde Manrique naar het stadje Haría en creëerde een nieuw woonhuis. Huiselijker dan het oude, maar nog altijd typisch Manrique (www.fcmanrique.org).
● een oude steengroeve bij Guatiza huisvest de Jardín de Cactus: ruim 7000 cactussen in alle vormen en maten, die dezelfde associaties oproepen als druipsteen in grotten: je ziet er de vreemdste objecten in.
● op het geografisch middelpunt van Lanzarote staat het 15 meter hoge Monumento al Campesino: een boer met zijn hond, opgebouwd met watertanks uit oude vissersboten.
Lanzarote praktisch
Toeristische info: www.turismolanzarote.com en de Lanzarote startpagina
Wandelen op Lanzarote: www.wandelingen.info
De beste reisgidsen
Crossbill Guide Lanzarote and Fuerteventura
De gids geeft dertien gedetailleerde routebeschrijvingen, een groot aantal sites en waarnemingstips en toegankelijke achtergrondinformatie over ecologie, landschap en landgebruik. Hij beschrijft de beste plekken voor natuurwandelingen, vogels kijken, het vinden van vlinders, libellen en bloemen, geologische sites en snorkelplekken, en sites waar de unieke evolutionaire processen van eilanden zichtbaar zijn. 2023
Rother Lanzarote
Dé reisgids voor wie op Lanzarote veel wil wandelen. In de inleiding tref je (beperkt) toeristische informatie over het eiland aan (geen logeertips). De gids bevat 35 wandelroutes, verspreid over het eiland plus het kleine eiland La Graciosa. Ze variëren van enkele uren tot een hele dag en zijn opgedeeld in 3 niveau’s, van makkelijk tot zwaar. Zeer duidelijke routebeschrijvingen, met foto’s, kaartje, staafdiagram over klimmen en dalen en achtergrondinformatie. Aanrader! Elmar, 2016.
De leukste hotels op Lanzarote
Logeren op Lanzarote
Loft con Encanto is een heerlijk appartement in het charmante stadje Teguise. Het is stijlvol ingericht, met houten vloeren, kleurige meubels en een complete keuken plus badkamer. Rustige omgeving, maar je wandelt zo het oude centrum in met zijn gezellige terrassen en uitstekende eethuisjes.
Apartemento Cuesta del Salade is een buitenkansje op het eiland La Graciosa (waar nog niet veel aanbod is). Het ligt in Caleta de Sebo, het enige dorp op het eiland, en je kijkt er fantastisch over zee uit naar Lanzarote. Het appartement is modern ingericht en van alle gemakken voorzien.
El Hotelito del Golfo ligt aan zee en aan de rand van het Nationaal Park. Een plek om te relaxen, zeker als de dagjesmensen vertrokken zijn. Lichte kamers met uitzicht op zee of op de bergen, een zoutwaterzwembad en een heerlijk ontbijt.
Bijzondere overnachtingen
Weg van de massa: Casa del Hilario
Het motto ‘Waar iedereen rechts afslaat, gaat Eliza linksaf’ staat garant voor bijzondere en kleinschalige accommodaties. Een vakantie bij reisorganisatie Eliza was here boek je standaard inclusief vlucht, verblijf en autohuur. De wegen op het eiland zijn heel goed en de afstanden klein, dus je bereikt vanuit je standplaats de meeste bestemmingen in 1 uur of maximaal 1,5 uur. Wij verbleven in Casa de Hilario, een stijlvol hotel vlakbij het Nationaal Park en de wijnregio.
