Kaasjes om te lepelen, gerookte worst en zacht-zoete kastanjelikeur. Lekkerbekken plannen een rondreis door de Portugese regio Alentejo eenvoudig rond het proeven van streekspecialiteiten. En dan de wijn: geen regio produceert zo’n diversiteit aan smaken. Een lang weekend smullen in culinair Alentejo.
Vrijdag – 9 uur: koffietijd
De zon staat nog laag als we Lissabon verlaten via de Vasco da Gamabrug. De drukte van de stad maakt snel plaats voor de verstilling van het platteland. Vissers die kokkels zoeken op het lage water van de Taag brengen ons alvast in de stemming voor wat ons te wachten staat: een paar dagen genieten van al het lekkers dat de Portugese keuken voortbrengt. We maken een rondrit door het noordelijk deel van de provincie Alentejo en staan dankzij de uitstekende snelweg al rond koffietijd voor de poorten van Herdade da Amendoeira, een agriturismo net buiten het stadje Arraiolos.
Ontkurktijd
Direct blijkt dat ze hier anders denken over ‘koffietijd’ dan wij noorderlingen. De tweede helft van de ochtend is ‘ontkurktijd’. De tafel met huisproducten als gerookte worst, schapenkaas, honing en jam wordt kleurrijk omlijst door likeurtjes uit eigen distilleerderij. Ze worden gemaakt met diverse basisingrediënten, als wilde amandel, anijs, bramen en peper. Parel van de boerderij is een likeur van droog geplukte polei, dat een subtiele muntsmaak heeft. Tijdens het degusteren bewonderen we de kamerbrede schouw van het proeflokaal, waar de worsten gerookt worden. De zwartgeblakerde muren ruiken verrassend uitnodigend. Ze koesteren het vlees dat ze al vele jaren verwerken.
Vrijdag – 15 uur: broodmandje
Ook in het restaurant van de Pousada in Estremoz vloeit de wijn rijkelijk. Wij kijken nu beter diep in het waterglas en beklimmen na afloop van de lunch de 13de-eeuwse toren van het hotel, ooit een koninklijk paleis. Voor ons ontvouwt zich een weids panorama van akkers, olijf- en wijngaarden. De Alentejo wordt wel het broodmandje van Portugal genoemd. Ze beslaat een derde van het landoppervlak, huisvest slechts 10 procent van de bevolking, maar voedt een beduidend groter deel. Dichterbij is fraai te zien hoe de middeleeuwse bovenstad, omringd door stevige muren, overgaat in de wat ruimer opgezette benedenstad.
Een lepel kaas
Op het grote plein is de boerenmarkt nog aan de gang en we dalen af om wat te kopen van de vele kaasjes die de regio produceert. Beslist niet te missen is de schapenkaas, die hier zo jong gegeten wordt dat je er een lepeltje bij krijgt. Bij het wegrijden genieten we nog even van het zicht op Estremoz. De vesting steekt fier uit boven de velden en de witte huizen met rode daken blinken in de namiddagzon. Het beeld is exemplarisch voor de omgeving, want ook onze volgende bestemming Monforte oogt zo fraai. Wij houden echter halt in het buitengebied en dompelen ons na een lange reisdag onder in de wellness en wijn van het Torre de Palma Wine Hotel.
Zaterdag – 10 uur: watertanden in de molen
“De laatste economische crisis was een zegen voor ons”, vertelt de gastvrouw in Terrius, een coöperatie van jonge boeren in Portagem. “We zochten manieren om meer zelfvoorzienend te zijn en herontdekten onze streekproducten.” Die producten zijn te koop in een historische watermolen aan de rivier Sever, die nog altijd in bedrijf is. Een van de opvallende ingrediënten is de kastanje, die in deze omgeving zo ruim voorhanden is dat het nabijgelegen Marvão er elk najaar een culinair festival aan wijdt.
Kastanjecake
Net als vroeger wordt bij Terrius meel gemalen van gedroogde kastanjes. Het brood en de cake ervan smaken zalig nootachtig, maar bijna nog lekkerder is de kastanjelikeur die we in het naastgelegen restaurant proeven. Terrius is een inspirerende plek. De producten als tapenade, pesto en jam van onder meer paddenstoelen, tomaten, pepers, fruit en kruiden, smaken heerlijk als dip of bijgerecht en nodigen uit tot zelf kokkerellen. Dat gaan we thuis zeker doen met het gratis te downloaden Terrius kookboekje.
Zaterdag – 14 uur: Fly like an eagle
Over een kronkelige weg stijgen we tot 862 meter boven zeeniveau, waar Marvão als een arendsnest op de rotsen geplakt lijkt. De 13de-eeuwse muren en steunberen gaan naadloos over in het graniet van de bergen, waardoor de vesting nooit is ingenomen. De grensstrook met vroegere aartsvijand Spanje is vol van vestingen, maar Marvão is wel een van de gaafste. Binnen de muren slingeren kasseienstraatjes langs witte huizen langzaam naar het hoogste punt: het kasteel. Vanaf de muren, uitkijkpunten en het donjon genieten we van een spectaculair uitzicht op natuurpark São Mamede en de Spaanse vlaktes.
Tweehaps roomtaartje
Op een terras met uitzicht bestellen we espresso met pastel de nata, een populair tweehaps roomtaartje. Het gebruik van eigeel in de vulling dateert van de tijd dat wijn werd geklaard met eiwit. De wijnboeren doneerden het eigeel aan de nonnen, die het verwerkten in cake en gebak voor religieuze feesten. Van zulke feesten waren er veel en dat geldt ook voor de variëteit aan Portugese taartjes. Pastel de nata kun je in elk café kopen.
Zondag – 11 uur: wijnfinale
Voor onze laatste smuldag zakken we langs de Alentejo-wijnroute af naar hoofdstad Évora. Alentejo produceert een kwart van alle Portugese wijnen en bij veel boeren ben je welkom om te kijken, proeven en kopen. Niet voor niets verkoos USA Today de regio eens tot de beste wijnregio om te bezoeken. Er is veel keuze, vooral in rode wijn. De kwaliteit is hoog (DOC) en de prijzen liggen, net als in heel Portugal, relatief laag. Het wat koude en natte noordoosten zorgt voor frisse, complexe rode wijnen. Naarmate je zuidelijker komt wordt de rode wijn zachter en is ook de keuze ruim aan frisse, witte wijn.
Kurkeiken
Portugal, en met name Alentejo, is de grootste kurkproducent ter wereld. Overal langs de route zien we kurkeiken, heel fotogeniek als de schors is afgeschraapt en de stam warm rood kleurt. In Évora bezoeken we het proeflokaal van Vinhos do Alentejo. Je kunt er gratis een paar streekwijnen proeven, wijn kopen en advies vragen voor een wijnroute naar je persoonlijke smaak. Dat laatste is niet opportuun als je zoals wij per vliegtuig terugreist, maar we steken heel wat op over de wijntraditie en de vele druivensoorten in de regio.
Zondag – 15 uur: Memento Mori
Een halve dag is beslist te kort voor Unesco werelderfgoed Évora. Maar met lekker eten en drinken als leidraad zoeken we onze weg langs restaurants, bakkers en snackverkopers op het marktplein Praça do Giraldo. Een culturele uitzondering maken we voor de Capela dos Ossos in de São Francisco. In deze luguber ogende kapel zijn tienduizenden menselijke beenderen en schedels verwerkt. Ze ‘versieren’ in bijna geometrische rijen de muren en pilaren. “Alle botten waren bruikbaar”, vertelt de gids. “Alleen de venusheuvel niet. Die zou maar zondige gedachten opwekken.” Boven de deur wijst een tekst bezoekers op de vergankelijkheid: ‘Wij beenderen die hier liggen, wachten op de uwe’. Het is hoog tijd voor een groot glas wijn.
Meer lezen over culinair Portugal? Ga naar Setubal
De beste reisgidsen
Reishandboek Portugal
In onze reisgids over Portugal neemt natuur en wandelen een ruime plek in. Verder veel aandacht voor mooie dorpen en stadjes, natuurgebieden, bijzondere logeeradressen en restaurants. De beschrijvingen van bezienswaardigheden en praktische informatie worden afgewisseld met persoonlijke blogs en ontmoetingen met locals. Plus kaders over onder meer Portugese wijn, tradities, sterren kijken, lekkernijen, kurk en fado.
Auteur: Tineke Zwijgers | Fotograaf: Dorien Koppenberg | Uitgever: Elmar, 4e druk 2023
De leukste hotels
Logeren in Alentejo
De Pousada van Estremoz is gevestigd in een 13de-eeuws koninklijk kasteel, met uitkijktoren, op het hoogste punt van de vesting. De geschiedenis vind je terug in het interieur, maar de kamers zijn voorzien van modern sanitair. Er is een heerlijk zwembad en het restaurant serveert streekgerechten en wijnen uit Alentejo. Schappelijke prijzen.
Een verblijf in het Torre de Palma Wine Hotel is een belevenis. Het wit-gele landhuis herbergt stijlvolle kamers en suites. In het uitstekende restaurant word je verwend met modern uitgevoerde variaties op streekgerechten. Er is een fijn zwembad, wellness en je kunt een wijnproeverij boeken.
In de oude vesting van Marvão logeer je sfeervol in Dom Dinus. Het hotel ligt tegen de vestingmuren vlak voor de ingang van het kasteel en biedt vanaf het dakterras een panoramisch uitzicht. Sfeervolle, comfortabele kamers en een prima ontbijt.
The Aquaduct Guesthouse ligt op een rustig pleintje in het centrum van Évora en biedt nette, schone kamers met eigen sanitair voor een opvallend lage prijs. In de gasteneetkamer kan je zelf koffie en thee maken en een maaltijd opwarmen in de magnetron. Zeer vriendelijke eigenares.
Dit artikel verscheen eerder in Het Laatste Nieuws (B).
